İfadeler

İfadeler, PHP'nin en önemli yapı taşlarındandır. PHP'de, hemen hemen yazdığınız her şey bir ifadedir. Bir ifadenin en basit ama en etkili tanımı şudur: "Bir değere sahip olan herşey".

İfadelerin en basit şekli sabitler ve değişkenlerdir. "$a = 5" yazdığınızda, '5' değerini $a değişkenine atamış olursunuz. '5', açık bir şekilde, 5 değerine sahiptir, ya da başka bir deyişle '5', değeri 5 olan bir ifadedir (bu durumda, '5' bir tamsayı sabittir).

Bu atamadan sonra, $a'nın değerinin 5 olmasını beklersiniz, dolayısıyla $b = $a yazdığınızda, bunun $b = 5 yazmışsınız gibi davranmasını beklersiniz. Başka bir deyişle, $a da değeri 5 olan ifadedir. Her şey doğru çalışırsa, olması gereken de tam budur.

İşlevler, ifadelerin biraz daha karmaşık örnekleridir. Örneğin, aşağıdaki işleve bakalım:

İşlev kavramına aşina iseniz (değilseniz, işlevler bölümünü inceleyebilirsiniz), şu örnekten hareketle $c = foo() yazmak ile $c = 5 yazmak arasında bir fark olmadığını bilirsiniz. İşlevler, değeri dönüş değeri olan ifadelerdir. foo() işlevi 5 değerini döndürdüğünden, "foo()" ifadesinin değeri 5'tir. İşlevlerin amacı normalde duruk bir değer döndürmek değildir, bir hesaplamanın sonucunu döndürürler.

Elbette, PHP'deki değerlerin hep tamsayılar olması gerekmez, zaten çoğunlukla değildirler. PHP dört çeşit sayıl değer destekler: Tamsayı (integer) değerler, kayan noktalı (float) değerler, dizge (string) değerler ve mantıksal boolean değerler (sayıl değerler, dizilerin aksine daha küçük parçalara bölemeyeceğiniz değerlerdir). PHP ayrıca iki bileşik (sayıl olmayan) tür destekler: Diziler ve nesneler. Bu değer türlerinden her biri bir değişkene atanabilir ya da bir işlevden döndürülebilir.

PHP, birçok başka dilin yaptığı gibi ifadeleri çok ileriye götürmüştür. PHP ifade-yönelimli bir dildir, bunun sebebi hemen hemen her şeyin bir ifade olmasıdır. Az önce üzerinde çalıştığımız '$a = 5' örneğini ele alalım. Burada iki değer kullanımı sözkonusudur, bir tamsayı sabit olan '5' ve 5 olarak değiştirilmiş $a'nın değeri. Ancak gerçek şu ki, burada bu ikiliye ek olarak başka bir değer daha vardır, o da atamanın kendi değeridir. Atamanın kendisi atanan değerle değerlendirilir, bu örnekte bu 5'tir. Uygulamada, ne yaptığından bağımsız olarak "$a = 5", değeri 5 olan bir ifadedir. Böylece, "$b = ($a = 5)" yazmak, "$a = 5; $b = 5;" yazmak gibidir (noktalı virgül deyimin sonlandırıldığını gösterir). Atamalar sağdan sola doğru işlendiğinden, "$b = $a = 5" de yazabilirsiniz.

İfade yönelimi ile ilgili diğer güzel bir örnek atama öncesi ve sonrası arttırma ve eksiltme işlemleridir. PHP ve diğer birçok dilin kullanıcıları, değişken++ ve değişken-- gösterimine az çok aşinadır. Bunlar arttırma ve eksiltme işleçleridir. PHP'de, C'de olduğu gibi önceden arttırma ve sonradan arttırma diye iki tür arttırma vardır. Bunların her ikisi de değişkenin değerini bir arttırır ve değişken üzerindeki etkileri aynıdır. Fark, arttırma ifadesinin değerindedir. Önceden arttırma, ++$değişken olarak yazılır ve arttırılmış değer öncelik alır (PHP değişkenin değerini önce arttırır, sonra okur, bu sebeple önceden arttırma ismi verilmiştir). Sonradan arttırma ise, $değişken++ olarak yazılır ve değer arttırılmadan önceki özgün değer önceliklidir (PHP değişkenin değerini okuduktan sonra değerini arttırır, bu sebeple sonradan arttırma ismi verilmiştir).

Çok geniş bir kullanıma sahip olan ifade türlerinden birisi de karşılaştırma ifadeleridir. Bu ifadeler FALSE ya da TRUE değerlerinden birini alırlar. PHP > (büyüktür), >= (büyüktür ya da eşittir), == (eşittir), != (eşit değildir), < (küçüktür) ve <= (küçüktür ya da eşittir) gösterimlerini destekler. Dil aynı zamanda aynılık işleçlerini de destekler: === (eşit ve aynı türdedir) ve !== (ne eşit ne de aynı türdedir). Bu ifadeler çoğunlukla if deyimleri gibi koşula bağlı işlemlerde kullanılmaktadırlar.

Vereceğimiz son ifade örneği işleçli atama ifadeleridir. $a'nın değerini 1 arttırmak istediğinizde, basitçe '$a++' ya da '++$a' yazmanızın yeterli olduğunu zaten biliyorsunuz. Ama ya birden daha büyük bir değer, örneğin 3 eklemek isterseniz? '$a++' ifadesini birkaç kez yazabilirsiniz, ama bunun pek verimli ya da kullanışlı yöntem olmadığı oldukça açık. '$a = $a + 3' çok daha yaygın bir kullanımdır. '$a + 3' ifadesi $a'nın değerini önce 3 arttırır sonra sonucu $a'ya atar, böylece $a'nın değeri 3 arttırılmış olur. PHP'de, birkaç dilde olduğu gibi C benzeri, daha temiz gözükecek ve daha kısa biçimde yazabileceğiniz bir gösterim daha vardır. $a'nın mevcut değerine 3 ekleme işlemi '$a += 3' biçiminde yazılabilir. Bunun anlamı tam olarak "$a'nın değerini al, 3 ekle ve yeni değeri $a'ya ata" olacaktır. Daha kısa ve temiz olmasının yanında, bu kod daha hızlı çalıştırılacaktır. '$a += 3' işleminin değeri, normal bir atama işleminde olduğu gibi, atanan değerdir. Bu değerin 3 OLMADIĞINA dikkat edin, bu değer $a ile 3'ün toplamıdır ($a’ya bu değer atanır). İşleçli atama kipinde herhangi bir iki terimli işleç kullanılabilir, örneğin '$a -= 5' ($a'nın değerinden 5 çıkarılır), '$b *= 7' ($b'nin değeri 7 ile çarpılır), vs.

Diğer dillerde görmediyseniz size farklı gözükebilecek bir ifade daha vardır, o da üç terimli koşul işlecidir:

İlk alt ifadenin değeri TRUE (sıfırdan farklı) ise, ikinci alt ifade değerlendirilir ve koşullu ifadenin sonucu bu olur. Aksi takdirde, üçüncü alt ifade değerlendirilir ve koşullu ifadenin sonucu bu olur.

Aşağıdaki örnek, önceden ve sonradan arttırma işleçlerini ve ifadelerini genelde biraz daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır:

Bazı ifadeler deyim olarak ele alınabilir. Bu durumda, deyim 'ifade' ';' şeklinde, noktalı virgülle sonlandırılmış bir ifade şeklinde olacaktır. '$=$a=5;' olduğunda, $a=5 geçerli bir ifadedir, ancak kendi başına bir deyim değildir. '$b=$a=5;' ise geçerli bir deyimdir.

Son olarak bahsetmemiz gereken bir konu da ifadelerin gerçek değeridir. Birçok olayda, çoğunlukla da koşula bağlı çalışmalarda ve döngülerde, ifadenin kendi değeri ile değil, TRUE ya da FALSE olması ile ilgileniyor olacaksınız. TRUE ve FALSE sabitleri (büyük-küçük harf duyarsız) olası iki mantıksal değerdir. Gerektiğinde, bir ifade özdevinimli olarak mantıksal değere dönüştürülür. Tür çarpıtma bölümünde bunun nasıl gerçekleştiği ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

PHP ifadeleri tümüyle ve çok güçlü bir biçimde uygulamaya geçirmiştir ve bunların tamamını belgelemek bu kılavuzun kapsamının dışında kalır. Yukarıdaki örnekler hangi ifadelerle nasıl kullanışlı ifadeler oluşturabileceğiniz hakkında yeterli fikir verecektir. Bu kılavuzun geri kalanında, geçerli herhangi bir PHP ifadesini belirtmek için ifade sözcüğünü kullanacağız.